Niedługo po stworzeniu przez Einhovena w 1903 r. pierwszego elektrokardiogramu, zapoczątkowano próby zapisywania EKG u różnych gatunków zwierząt, także u bydła i zwierząt domowych. Tak więc, historia rozwoju tego kierunku badań w weterynarii liczy już wiele Iat. Jak i kiedy powinno wykonywać się badania u zwierząt?
Badania EKG dla zwierząt nie różnią się zbytnio od tych, którym poddawani są ludzie. Dostarczają informacji o częstości akcji i rytmu serca, jego układu przewodzenia, potencjalnym niedokrwieniu mięśnia sercowego, a także o występowaniu ewentualnych zaburzeń elektrolitowych.
Obecnie, badanie EKG wykonuje się bardzo często u psów, rzadziej u kotów, głównie ze względu na dużo większy dyskomfort zwierzęcia związany z badaniem, który ma wpływ, jakość zapisu. U zwierząt, przeprowadza się również badanie holterowskie które pozwala na wykrycie schorzeń, które mogą zostać niezauważone w stosunkowo krótkim badaniu EKG w gabinecie. Elektrokardiografia może również służyć do wykrywania zaburzeń rytmu serca u ras predysponowanych do arytmii.
Jak wykonuje się badanie EKG u zwierząt domowych?
Badanie EKG u psa czy kota, wykonuje się w pozycji stojącej lub leżącej prawobocznej. U zwierząt, podczas badania na ogół stosuje się elektrody przypinane do fałdów skóry na kończynach. Zdecydowanie rzadziej używa się u naszych braci mniejszych odprowadzeń przedsercowych czy też piersiowych. Należy też pamiętać, by nasz włochaty pacjent był suchy, gdyż mokra sierść powoduje zakłócenia uniemożliwiające czytelny zapis.
Aby zapewnić przewodzenie impulsu elektrycznego z powierzchni ciała, skórę w miejscu przypięcia elektrody należy posmarować alkoholem lub żelem do EKG. Trzeba zwrócić także uwagę, aby przewody elektryczne nie były być splątane, a zwierzę nie stało czy leżało bezpośrednio na metalowej powierzchni. W miarę możliwości należy ograniczyć też kontakt właściciela z pupilem.
W standardowym ustawieniu aparatu, przeprowadza się krótki 10- 15 sek zapis, natomiast w ustawieniu 25mm/s zapis zazwyczaj jest wydłużony do 1-2 min. Takiego ustawienia używa się najczęściej, gdy badamy jeszcze raz zaburzenia, które pojawiły się w pierwszym zapisie, w czasie reanimacji, podczas wykonywania punkcji worka osierdziowego, czy po zastosowaniu leków antyarytmicznych w celu oceny ich skuteczności. Wspomniane ustawienie ma również zastosowanie, gdy badana rasa ma skłonność do arytmii.
Kiedy powinno się wykonać EKG u zwierzęcia?
Profilaktyczne badanie EKG zalecane jest na wstępie u młodych zwierząt. Kolejne można wykonać po ok. 6-7 latach, o ile wyniki pierwszego i ogólna kondycja pupila nie są niepokojące. Jednakże, przeprowadzenie badania EKG zaleca się:
- kontrolnie u zwierząt starszych,
- profilaktycznie u zwierząt ras predysponowanych,
- kontrolnie u pacjentów ze stwierdzoną już chorobą serca,
- gdy organizm zwierzęcia jest osłabiony i wyniszczony,
- gdy w miocie znajdują się szczeniaki lub kocięta odstające stopniem rozwoju od rodzeństwa,
- gdy u kotów wystąpił bolesny niedowład tylnych kończyn,
- gdy zwierzę szybko się męczy podczas spacerów i ma problemy np. z wejściem po schodach,
- gdy pupil kaszle,
- gdy zwierzę mdleje,
- gdy pupil ma duszności i musi wkładać dużo wysiłku w złapanie oddechu,
- gdy pies czy kot ma siny język,
- gdy lekarz prowadzący usłyszy szmer nad sercem, wyczuje nieregularne tętno, zauważy nieprawidłowości na zdjęciu rtg klatki piersiowej lub gdy objawy wskazują na chorobę serca
Badanie kardiologiczne jest cenne również w sytuacji, gdy właściciel boi się znieczulenia swojego zwierzęcia do innego zabiegu medycznego, ze względu na ewentualne schorzenia związane z układem sercowo-naczyniowym.
Choroby serca u zwierząt domowych
Choroby o podłożu kardiologicznym występują zarówno u zwierząt młodych, jak i starszych. Często są to wady wrodzone, których objawy manifestują się dopiero w późniejszym okresie życia psa lub kota. Anatomiczne wady serca stanowią ok. 2-3 proc. wszystkich dolegliwości układu krążenia, reszta to choroby, które są nabyte. Wśród wad, najczęstsze są zwężenie aorty, zwężenie tętnicy płucnej i tzw. przetrwały przewód tętniczy, czyli pozostałość z czasów życia płodowego. Lekarz weterynarii, kwalifikując pacjenta do szczepienia, bada stan kliniczny, w tym osłuchuje serce. To właśnie wtedy część zwierząt ma stwierdzany szmer lub arytmię.
U szczeniąt podczas pierwszych wizyt należy szukać wad wrodzonych serca. U Cavalier King Charles Spanieli, należy pamiętać iż nawet cztero-, pięcioletnie psy mogą mieć niedomykalność zastawki mitralnej. Co trzeci pies ras małych, powyżej 10 roku życia, cierpi na chorobę zwyrodnieniową zastawki mitralnej. Psy ras dużych, są z kolei predysponowane do występowania kardiomiopatii rozstrzeniowej serca.
U kotów rasy predysponowane do chorób serca to: Maine Coon , Sfinks, Ragdoll, Norweski leśny, Brytyjski, Bengalski, Pers, American shorthair, Cornish rex, Koty syberyjskie, Devon rex, Syjamski, Birmański i Burmański. U kotów europejskich, czyli popularnych dachowców, choroby serca występują równie często jak u kotów rasowych. Najczęstszą z nich jest kardiomiopatia przerostowa. Polega ona na grubieniu ściany komory która staje się mniej elastyczna,. Dochodzi wówczas do zmniejszenia światła zwiększenia ciśnienia i powiększenie lewego przedsionka, którego konsekwencją jest często obrzęk płuc. Przy kardiomiopatii przerostowej, objawami najczęściej są: osłabienie, wychudzenie, szybsze meczenie się, ospałość, zmienny apetyt, powiększony brzuch, omdlenia, ciężki oddech. Koty z formą łagodną tej choroby, mogą żyć przez wiele lat bez jakichkolwiek objawów.
Psy starsze ras małych i średnich, szczególnie Cavalier King Charles Spaniel, narażone są na endokardiozę zastawki mitralnej. Oprócz niego, predysponowane do tego schorzenia są: Jamniki, Pudle, Yorkshire terriery, Boston terriery, Maltańczyki, Shih tzu, oraz Sznaucery miniaturowe. Co trzeci pies, około 12. roku życia, cierpi na to schorzenie. Polega ono na zmianach degeneracyjnych, powstających na zastawce, między przedsionkiem a komorą serca. W miarę postępowania choroby, powoduje ona zaburzenie pracy całego serca. Początkowo, pojawia się kaszel – w szczególności poranny i nocny. Pies szybko się męczy, ma przyspieszony oddech, sapie. Częstym symptomem jest nietolerancja wysiłkowa, przy wchodzeniu po schodach czy przy wskakiwaniu na kanapę. Kolejne objawy, to omdlenia, obrzęk płuc oraz silne zaburzenia oddechowe.
Z kolei, psy ras olbrzymich, najczęściej w wieku 4–8 lat, chorują na kardiomiopatię rozstrzeniową. Szczególnie predysponowanymi do niej rasami są: Dog niemiecki, Doberman, Sznaucer olbrzymi, Bokser oraz Wilczarz irlandzki, w tym bardziej predysponowane są samce.
Choroba polega na zmniejszeniu elastyczności komórek budujących komorę serca, przez co zmniejsza się jej kurczliwość i powoduje, że krew nie jest prawidłowo tłoczona do aorty. Warto wiedzieć, że choroba ta najczęściej jest dziedziczona. Pierwsze jej objawy, to kaszel, duszności i zaburzenia oddechu, w szczególności przy wysiłku fizycznym czy przy pobudzeniu. Chore psy stają się apatyczne, mają mniejszą wydolność fizyczną. W przebiegu kardiomiopatii, może dojść do obrzęku płuc, omdleń oraz do nagłej śmierci sercowej.